عکاسی افغانستان

عکاسی  افغانستان

بریتانیایی ها و ارتششان در اواخر سال ١٨٤٢ افغانستان را ترک کردند. تلاش آنها برای نشاندن پادشاهی به دلخواه خودشان بر تخت افغانستان نافرجام ماند. بریتانیایی ها خواستار ظهور افغانستانی بودند که با کشورشان دوست باشد و روس ها را نپسندد.

هند تحت سلطه بریتانیایی ها بود و آنها در حال افزودن بر دامنه امپراتوری خودشان بودند و تا کرانه های سند و پنجاب، یعنی تا مرز افغانستان، جلو آمده بودند.

از سوی دیگر، امپراتوری روسیه در حال پیشروی به سمت منطقه موسوم به ترکستان بود که درست در امتداد مرز شمالی افغانستان قرار داشت. بدین گونه افغانستان به منطقه حایل بین دو امپراتوری تبدیل شد. روابط میان بریتانیا و روسیه بد بود.

در اواخر دهه ١٨٧٠ بریتانیا بسیار نگران بود و احساس می کرد که افغانستان در حال نزدیکتر شدن به روسیه است در نتیجه بار دیگر به کابل لشکرکشی کرد و "جنگ دوم افغان" آغاز شد.

این بار بریتانیایی ها با دوربین های عکاسی مجهز بودند. یکی از این دوربین ها توسط "بنجامین سیمپسون"، از پزشکان ارشد ارتش بریتانیا، با نهایت مهارت به کار رفت. چندین عکس او در سال ١٨٨١ گرفته شده است. در بهار همان سال بود که ارتش بریتانیا بار دیگر عقب نشینی کرد. سیمپسون از آن بهار افغانستان در حومه شهر قندهار عکس زیبایی برداشته است

حتی در این تصویر سیاه و سفید در امتداد حاشیه مزارع می توان درخت های بادام را دید که گل کرده اند. با گذشت ١٢٦ سال این تصویر همچنان یکى از زیباترین مناظر افغانستان را نشان می دهد.

همین منظره را می توان در حوالی کابل یا هر شهر دیگرى دید، سیمپسون آن را در حومه قندهار دیده است. سیمپسون برای پیدا کردن ترکیبی مناسب برای یک عکس از دید خوبی برخوردار بود و عکس های او در "کتاب فهرست ٧٦ نما" در هند منتشر شده است.

سیمپسون در افغانستان مناظر دیگری را هم مشاهده کرده بود. برخی از آنها، مانند تابلوی "میدان توپخانه قندهار"، بی گمان به علاقه حرفه ای و رسمی او برمی گشت.

این افراد شبیه نیروهای بومی ارتش هند هستند و می دانند که عکسشان گرفته می شود. به سلاح ها و کالسکه های پشت چادر ها در سمت چپ عکس توجه کنید. این یک ارتش درست و حسابی است.سیمپسون همچنین به شیوه یک توریست از "تیپ ها"ی افغان عکس برداشته است. این عکس فروشندگان اسب در قندهار است.

اسب فروشانی که اسب ندارند. اما مرد سالمند در عکس سیمپسون ظاهرا بی شباهت به محبوب علی کابلی، معروفترین اسب فروش افغان نیست که در داستان خوب "کیپلینگ" موسوم به "کیم"  که در سال ١٩٠١ منتشر شد، به سود بریتانیا و به زیان روسیه جاسوسی می کرد. این عکس سیمپسون درست بیست سال پیش از انتشار آن کتاب گرفته شده بود.

پس از جنگ دوم افغان ارتش بریتانیا در امتداد "سرحد شمال غرب" با مردان قبایلی به زد و خورد پرداخت که در نتیجه آن اسطوره های زیادی در باره مردان قبیله ای پشتون یا پتان بافته شد.

در تصور مردم بریتانیا این مردها دیگر یک مشت سارق و راهزن گلوبر نبودند (تابلوی مردهای قبیله ای بلوچ از جیمز آتکینسن را به یاد آرید که سال ١٨٤٢ کشیده بود). مردهای قبیله ای حالا همانند رزمندگان جدی، زیبا و حتی اندیشمند تصویر می شدند که یک عکس نیمرخ استودیویی از عکاس "آر. بی هولمز" (بازمانده از سال هاى ١٩١٩-١٩٢٠) نمونه بارز آن است

                                                                                 اگر ابراهیم تفنگی داشت، بی گمان شبیه همین مرد می شد

تصویرهای استودیویی معمولا پرزرق و برق بودند. یک نمونه دیگر آنها اینجاست. این عکس دکتر "جان گری" است (همان جراحی که نگران استعمال مفرط میوه توسط افغان ها بود). وی در سال ١٨٩٥ برای دربار سلطنتی در کابل کار می کرد. در کنار وی مترجم ارمنی   اش ایستاده است (که به احتمال زیاد فارسی بلد بود).

ظاهرا دکتر گری یک چهره جالب بوده است. زیر پوشش افغانی او می توان یک نیمتنه اروپایی را دید که با یک مدال و یک زنجیر ساعت مزین است و در دست راست دکتر یک سیگار برگ هست. شاید این عکس شوخی ای بیش نبوده تا بستگان دکتر در بریتانیا را متحیر کند؟

بریتانیایی ها تلاش کردند خطوط مرزی میان هند و افغانستان را معین کنند. زمین پیماها یا تیم های نقشه بردار مرز را علامت گذاری می کردند و عکاسانی چون "تی آر جی وارد" در سال ١٩٢١ تلاش های این گروه در "ستون مرزی شماره هفتاد" را با دوربین های خود ثبت کردند.

در این عکس می توان لوازم نقشه برداری، اسب های باربر و شتر ها را دید. در آن حتی یک بانوی فرنگی هست که جلو دو شتر ایستاده است. درآن دوره ضعف امپراتوری بریتانیا به تدریج آشکار می شد

آخرین عکس های نمایشگاه انجمن سلطنتی جغرافیا در هرات گرفته شده است. یکی از آنها سوژه نظامی دارد، هرچند معلوم نیست که عکاسش کی بوده یا چرا این عکس گرفته شده است.

این عکس خودروهای نظامی با یدک های دوچرخه را در محوطه "بالا حصار" هرات در سال ١٩٣٣ نشان می دهد. آب و رنگ عکس واقعا امروزی است: در کنار حصار قدیمی می توان ماشین ها و خطوط تلگراف یا تلفن را هم دید.

اما تصویر "روبرت بایرون"، سفرنامه نویس برجسته و دانش پژوه معماری اسلامی، اصلا جنبه نظامی ندارد. عکس وی مقبره و سه مناره مصلاى هرات را نشان می دهد. در آغاز شمار مناره ها سی عدد بوده است. در سال ١٨٨٥ به مشورت افسران بریتانیایی که به شاه عبد الرحمان کمک می کردند تا خطر تعرض روس ها به هرات را دفع کند، بیشتر مناره ها ویران شد و تنها نه مناره باقی ماند.

دو مناره دیگر بر اثر زمین لرزه سال ١٩٣١ فرو ریخت. در دوره بازدید "بایرون" از هرات هنوز هفت مناره هرات باقی بود. وی همین مناره ها را "باشکوه ترین نمونه های معماری محمدی (اسلامی) سده ١٥" عنوان کرده بود. اکنون، پس از حمله شوروی به افغانستان، تنها پنج مناره هرات باقی مانده است. در پیش نمای این عکس مزرعه خشخاش را می بینیم. تاریخ این عکس ماه مه سال ١٩٣٤ است.

(تصاویر) افغانستان در سال 1878

۱۸ فروردین ۱۳۹۳ - ۱۴:۳۲

فرارو- "جان برک" عکاس ایرلندی احتمالا اولین کسی است که با سفر به افغانستان در زمان جنگ دوم این کشور با نیروهای استعمارگر انگلیسی در سال 1878تا1880 توانسته است از این کشور عکس تهیه کند.

به گزارش سرویس عکس فرارو، "جان برک" از مهندسین استخدام شده قوای سلطنتی انگلیس بود که همراه با "ویلیام بیکر" عکاس انگلیسی به هند رفت و کار عکاسی را با دستیاری وی آغاز کرد.

اندکی بعد و با آغاز جنگ دوم انگلیس و افغانستان از قوای انگلیسی خواست تا او را به عنوان عکاس ارتش همراه خود ببرند؛ درخواستی که از سوی ارتش رد شد. با این حال برک تصمیم گرفت با هزینه شخصی به افغانستان برود و از زندگی، مناظر و البته قوای استعماری بریتانیا در افغانستان عکاسی کند. با این حال از عکس های برجای مانده اینطور بر می آید که عکاس ایرلندی بیشتر از زندگی روزمره مردم و وضعیت اجتماعی افغانستان به مناظر طبیعی و محل اردوی ارتش انگلیس علاقمند بوده است. با این وجود اندک عکس های او از شهر و مردم این کشور از جذابیت و ارزش تاریخی ویژه ای برخوردار است. مجموعه عکس های برک با عنوان "جنگ افغانستان"در موزه کتابخانه بریتانیا قابل دسترسی است.

عکس های جنگ انگلیس و افغانستان؛ سال 1879

جنگ دوم انگلیس و افغانستان جدا از اهمیتی که در تاریخ معاصر افغانستان و گسترش نفوذ استعمار در این کشور دارد در تاریخ مصور این کشور نیز اهمیت ویژه ای دارد چرا که در جریان این جنگ بود که برای اولین بار عکاسان اروپایی به خاک این کشور آمدند و عکاسی کردند.

تصویر عکس های جنگ انگلیس و افغانستان؛ سال 1879

"جان بورک" عکاس ایرلندی اولین عکاسی است که پای خود را به افغانستان می گذارد و از حمله قوای انگلیس به افغانستان در سال 1879 عکاسی می کند. بورک که از مهندسین استخدام شده قوای سلطنتی انگلیس در هند بود دستیار "ویلیام بیکر" عکاس انگلیسی بود که در مستعمرات انگلیس در هندوستان عکاسی می کرد.

وی اندکی بعد و با آغاز جنگ دوم انگلیس و افغانستان از قوای انگلیسی خواست تا او را به عنوان عکاس ارتش همراه خود ببرند. پس از آنکه این درخواست او از سوی ارتش بریتانیا رد شد تصمیم گرفت با هزینه شخصی به افغانستان برود و از زندگی، مناظر و البته قوای استعماری بریتانیا در افغانستان عکاسی کند.

گفته می شود در این تاریخ بریتانیا به دنبال سیاست های استعماری خود در آسیای میانه به فکر حمله دوباره به افغانستان افتاد و دولت این کشور که در طول نیم قرن توانسته بود در قاره ی هند نفوذ کند سعی در گسترش نفوذ استعماری خود در افغانستان داشت.

استعمار انگلستان در چند دهه باحمایت برخی از سران قبایل تضاد و نزاع بین اقوام و قبایل را در افغانستان دامن زد و تلاش می کرد تا سیاست داخلی و خارجی این کشور را در کنترل خود بگیرد.

امیر شیرعلی پادشاه وقت افغانستان که در نزاع با برادران خود بر سر تاج و تخت مجبور به جلب حمایت انگلیس شده بود پس از آنکه پایه های حکومت خود را استوارتر از پیش دید به فکر اداره مستقل کشور و انجام اصلاحات سیاسی و اجتماعی بر اساس نظریات سیدجمال الدین اسدآبادی افتاد

امیر شیر علی خان در طول یک دهه حکومت و جنگ و گریز به هیچ یک از اهدافش نرسید و سیدجمال الدین هم افغانستان را ترک کرد و انگلستان به فکر لشکر کشی به افغانستان افتاد و قوای خود را از هند به طرف افغانستان سرازیر کرد.

انگلیس حملات گسترده ای را در21 نوامبر 1878م از سه جهت قندهار، خیبر، و کرم به خاک افغانستان آغاز کرد و امیر شیرعلی که روزهای پایانی عمر خود را سپری می کرد به قوای خود دستور داد مقاومت نکنند و ارتش بریتانیا به آسانی وارد خاک افغانستان شد.

عکس های "بورک" ازا ین لشکرکشی تاریخی که احتمالا اولین عکس ها از کشور افغانستان به شمار می رود در قالب دو مجموعه یکی در موزه بریتانیا و دیگری در موزه کنگره امریکا نگهداری می‌شود. این عکس ها در برگیرنده تصاویری از اردوی نظامیان انگلیسی در خارج از کابل و قندهار، عکس های تکی و دسته جمعی از سربازان و افسران انگلیسی و هندی، مناظر افغانستان و البته تعداد معدودی از مردم، مقامات و سربازان افغانی است